In het kader van 75 jaar vrijheid heeft Stichting Behoud Oorlogsherinneringen een fiets/auto route opgesteld die u langs plaatsen binnen de gemeente Ermelo brengt, waar zich tijdens de Tweede Wereldoorlog bijzondere gebeurtenissen hebben afgespeeld. De route loopt bijvoorbeeld langs zichtbare sporen in het landschap uit de tijd van de mobilisatie, een aantal crash locaties van Duitse toestellen en gebouwen die door onderduikers of door de Duitse troepen zijn gebruikt. Via onderstaande link kunt U de app downloaden die u de bijzondere verhalen bij de locaties vertelt!

Download hier de app.

Overzicht

Stellingen Riebroekseweg
t.h.v. Nijkerkerkerweg 95

In het talud tegenover nummer 95 hebben Nederlandse troepen voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog stellingen gegraven in het geval de Duitsers deze weg zouden gebruiken tijdens hun opmars. Er hebben zich voor zover bekend geen gevechten voor gedaan. In het talud zijn de sporen van de schuttersputten nog goed zichtbaar.

Stellingen Groevenbeek
Naast Retiefstraat 169 en Nelson Mandelahof 53

Naast Retiefstraat 169 ligt een heuvel aan de rand van het bos waarop tijdens de mobilisatie in 1940 een Nederlands geschut heeft gestaan. In de bosrand aan het eind van de Paul Krugerweg zijn parallel aan het fietspad de overblijfselen zichtbaar van loopgraven die het Nederlandse leger in de meidagen van 1940 heeft aangelegd. Bedoeling was om de eventuele Duitse opmars hier tegen te houden.

Jan v. Schaffelaar kazerne
Leuvenumseweg 90

De Jan van Schaffelaar kazerne waarvan de bouw in 1939 is afgerond, was gebouwd voor het Nederlandse leger. Door de Duitse inval waren het de Duitsers, behorende tot het ‘SS Verfügungstruppe Pionier Bataillon’ – vrij vertaald: ‘SS Ondersteuningstroepen Genie Bataljon’, die de eerste bewoners waren.

In de loop van de oorlog hebben er meerdere verzetsmensen vastgezeten in afwachting van transport naar interneringskampen. Na de bevrijding van Ermelo op 18 april 1945 zijn de rollen omgekeerd en gebruikten leden van de ‘Binnenlandse Strijdkrachten’ de kazerne om Duitse krijgsgevangenen en collaborateurs in op te sluiten. De Canadese bevrijders van Ermelo hebben overigens de faciliteiten van de Jan van Schaffelaerkazerne niet benut. Gebruik van door de Duitsers verlaten gebouwen vermeden zij doorgaans. Dat gebeurde uit veiligheidsoverwegingen, daarbij te denken aan de mogelijke aanwezigheid van boobytraps, maar ook omdat de ligging van dergelijke locaties tot op de meter nauwkeurig bij de vijand bekend was.

Bunkers aan de Zeeweg
Zeeweg 164

De Duitse bunkers in het weiland tussen de boerderij en de snelweg A28 dienden tijdens de Tweede Wereldoorlog als schuilbunker op de Duitse schietbaan ‘Horst’. Deze schietbaan werd door de Duitsers in de tweede helft van 1941 aangelegd voor het oefenen met lichte (tot 3cm) ‘Flug Abwehr Kanone’ (FLAK). Van de oorspronkelijk drie versterkte schuilplaatsen zijn er nog twee over. Naast de schietbaan lag een kleine start en landingsbaan voor een vliegtuig dat werd gebruikt voor het trekken van een sleepzak. De Duitse troepen oefenden op deze manier met schieten op een bewegend doel.

Speulderbos onderduikhol
Drieërweg (geen huisnummer beschikbaar)

In het bosperceel achter dit informatiebord liggen de overblijfselen van een onderduikershol. Dit hol is in de Tweede Wereldoorlog tussen februari 1943 en juli 1944 gebruikt door Engelse piloten en voortvluchtige landgenoten. In juli 1944 werd het hol door de Duitsers ontdekt. Op dat moment woonden er 13 mannen, maar zij konden via de vluchtgang veilig ontsnappen. Om een indruk te geven van de contouren van de verschillende onderdelen van het onderduikershol, zijn gekleurde palen aangebracht.

Crash Duits vliegtuig Veldwijk
Van den Berghlaan 68

Op 30 april stort achter het station, door een technisch mankement, een door de Duitsers gebruikt Amerikaans toestel van het type NA-64 neer. Hierbij komen Flugzeugführer H.Beck en Beobachter Lt. W. Kretzmannom het leven.

Onderduikplaats in Nieuwe kerk
Horsterweg 40

Eind 1943 werden jongemannen verplicht in de oorlogsindustrie te werken en hielden de Duitsers vaak razzia om hun arbeiders bij elkaar te krijgen. Op dat moment besloten een aantal Ermelose jonge mannen onder te duiken. Dominee Kruishoop adviseerde de jongens via de kolenkelder door het gangenstelsel onder de preekstoel door te kruipen en een hol te bouwen onder de kerk. Men bevestigde een paar vloerkleden zodat er op die manier een geheim verblijf ontstond.

Paaltje Jannes
Drie Sprielderweg 212 (in de bossen achter de boerderij)

In het bosperceel achter dit informatiepaneel lopen op 13 december 1944 enkele leden van de verzetsgroep Drie in het bos in de armen van de Sicherheitsdienst. De SD schiet twee mannen ter plekke dood, waaronder de 19-jarige Jannes Born. Hij sterft in het bos aan zijn verwondingen, de rest van de verzetsgroep wordt opgepakt en gevangen gezet. In het bos is een monument te vinden.

Onderduikershol ’S-Heerenloo
Groene Allee 21

In de verhoging met de bomen die in het weiland achter het infopaneel zichtbaar is, bevond zich een onderduikhol. (meer info en foto volgt)

Bombardement Julianalaan
Julianalaan 74

Een geallieerde bommenwerper wil het spoor tussen Amersfoort en Zwolle bombarderen, maar in plaats daarvan wordt een woonhuis geraakt. Julianalaan 74 is het huis van de familie Hooyenga en staat vlak bij de spoorlijn, het gezin biedt onderdak aan de familie Bolte, evacués uit Renkum. De geallieerde misser kost aan negen mensen het leven. Op de plek waar het huis heeft gestaan staat sinds 2005 een monument, om de slachtoffers te gedenken. Op de plaquette staan de namen van de mensen die zijn omgekomen:

– Hedse Lambertus Hooyenga, geboren te Ermelo op 13-02-1940
– Johannes Wilhelmus Bolte, geboren te Elst op 01-11-1897
– Metje Bolte-Gidding, geboren te Valburg op 22-05-1909
– Frederik Willem Bolte, geboren te Renkum op 12-04-1930
– Arend Johannes Bolte, geboren te Renkum op 12-12-1932
– Johannes Wilhelmus Bolte, geboren te Renkum op 04-04-1935|
– Fokje Anne Bolte, geboren te Renkum op 14-05-1942
– Geertruida Johanna Klaassen, geboren te Ermelo op 05-01-1929
– Wouter Haverkamp, geboren te Putten op 12-02-1914;

Paviljoen 2 ’S-Heerenloo
Slangenkamp 51

Vanaf oktober 1944 tot aan de bevrijding was Paviljoen 2 uitvalsbasis voor onderduikers die een veilig heenkomen zochten. Er was door Gerrit Riemer en Piet van Vliet een schuilplaats ingericht, genaamd ‘De Spookzolder’. De zolder van het paviljoen bestond uit een brede gang met aan één kant deuren die toegang gaven tot de kamers van de verpleegsters. De gang eindigde op een blinde muur die het einde van het gebouw leek te zijn. Achter die muur lag echter een ruimte die bereikbaar was via een geheime deur in de laatste kamer. In de geheime kamer stonden bedden voor de onderduikers. Ook konden zij hier hun fietsen kwijt, want zodra deze buiten zouden staan zouden de Duitsers meteen argwaan krijgen. Als de onderduikers zich in de kamer bevonden hing de verpleegster van de laatste kamer een gordijn voor de geheime toegangsdeur, zette zij een kapstok voor het gordijn en schoof ze haar bed tegen het gordijn aan.

Hooge Riet Kriegslazarett
Dokter van Dalenlaan 68

Op 1 september 1944 werd op bevel van de Duitse Wehrmacht het sanatorium De Hooge Riet ontruimd (evenals de villa’s Hoogstede, Rustoord en Ruimzicht). Het sanatorium moest een ‘Kriegslazarett’ (hospitaal) worden. Er werden grote rode kruizen op het dak aangebracht (dit moest bescherming bieden tegen luchtaanvallen), de patiënten werden verdeeld over de andere paviljoens op Veldwijk. In de kelder bevinden zich (nog steeds) enkele bomvrije kelders. Na de oorlog, in juni 1945, kon een deel van De Hooge Riet alweer in gebruik worden genomen. En er was nagenoeg geen schade. Integendeel: er bleek door de Duitsers zelfs een keuken te zijn aangebouwd. In dezelfde stijl en steensoort.

Zendinstallatie Putterweg
Putterweg 143-145

In deze woning bevond zich tijdens de oorlog een zendinstallatie van het verzet. (info en foto volgt)

Crash FW190
Riebroekseweg 53-23

In de vroege ochtend van 9 februari 1945 stortte de Focke Wulf FW190G van de pas 24- jarige Anton neer langs de Zuiderzeekust in Ermelo. Anton was ingedeeld bij de 1e Staffel van Nachtslachtgeschwander 20 (1.NSGr.20). Anton is na zijn crash uit zijn vliegtuig geklommen. Hij is later in het weiland alsnog aan zijn verwondingen overleden.