Opgetekend door Petra Bontje

17 april 2024

Het is stil in de kamer van Heemkundewerkgroep Nuwelant. Leerlingen van groep 8 van basisschool de Hoogakker luisteren aandachtig naar de stem van Frans van Nistelrooij. Elk jaar organiseert de werkgroep voor hen een oorlogswandeling door het dorp met een afsluitende presentatie over de Britse luitenant Michael Warrington, een geallieerde militair die nauw met Nuland verweven blijkt. Ook ik ben uitgenodigd om deze presentatie bij te wonen. Na afloop interview ik Frans om meer details te horen over deze  luitenant die in de jaren tachtig terugkeerde naar Nuland om uit te zoeken of hij schuld had aan de dood van een 19-jarige jongen.

4 oktober 1944

Het verhaal van Michael Warrington begint op woensdag 4 oktober 1944. Hij  is dan twintig jaar oud en voert als tweede luitenant leiding over een groep Britse soldaten van het 1st Royal Tank Regiment. Sinds de laatste week van september ‘44 wordt er veel geschoten in het dorp. Heesch en Oss zijn al bevrijd, maar in Nuland zitten nog veel Duitse soldaten. Verschillende huizen, de molen en de kerktoren zijn verwoest. Veel Nulanders evacueren naar omliggende dorpen als Vorstenbosch en Geffen. De geallieerden sturen verkenners naar Nuland om een indruk te krijgen van de sterkte en locatie van de Duitsers, als voorbereiding van de grote aanval die gepland is om Den Bosch te bevrijden. In de vroege ochtend van 4 oktober lost de groep Warrington de groep van luitenant Wilfred Crocker af. Het Duitse front ligt ter hoogte van ‘Heike’. Iets verderop hebben de Duitsers op de Rijksweg een wegblokkade opgeworpen. De groep Warrington doet een verkenning te voet door de greppel. ‘All quiet,’ rapporteert een van de soldaten. Met Honey tanks en Scout cars rijden ze vervolgens door richting café Witlox*. Als ze het blokje Hoogstraat-Molenstraat-Rijksweg verkennen, worden ze door Duitsers met mitrailleurvuur beschoten. Zodra ze met hun tank vóór café Witlox staan, komt er een jonge vrouw in verpleegstersuniform de hoek om, genaamd Mieke Steins-Bisschop. Michael Warrington spreekt haar aan en merkt dat ze goed Engels spreekt. Hij vraagt of ze kan beschrijven waar de Duitsers zitten en met hoeveel man ze zijn. In zijn herinnering bejegent ze hem niet zo vriendelijk en antwoordt ze niet op zijn vraag. Hij herinnert zich dat zuster Mieke iets zegt als: ‘Door jullie is er een jongen om het leven gekomen, die moeten we gaan verzorgen.’  Ze zegt dat hij haar moet laten gaan omdat ze naar die jongen en zijn familie moet. Hij vertelt haar dat ze niet terug mag naar het dorp, omdat ze nu teveel informatie heeft over de positie van de Britse militairen. Even later ziet hij haar echter toch door het veld terug naar het dorp lopen. Michael rapporteert het voorval aan zijn kolonel, die hem zegt haar meteen te arresteren als hij haar nogmaals ziet.

5 oktober 1944

De volgende dag komt in de namiddag zuster Mieke de hoek om van de Hoogstraat, de Rijksweg op. Ze wordt deze keer vergezeld door een priester, Wouter Lutkie. ‘We gaan de jongen begraven,’ zegt ze.

Michael Warrington vertrouwt het niet. Hij heeft haar gisteren immers ook al in deze straat gezien. Hij arresteert haar dan ook. De priester vertrouwt hij wel en hij zegt tegen Lutkie dat hij hem laat gaan als hij niets over de Britse militairen tegen de Duitsers zegt.

In het dagboek van priester Lutkie staat het volgende beschreven over deze gebeurtenis:

‘Wij gaan op stap. (...). Zr. Mieke in tenue, met den Roodekruisband om den arm, fiets aan de hand. De priester in het midden, blootskops, stool over de schouders, rituaal in de eene hand, met de andere leidt hij ook een fiets. (...) Een jong officier treedt ons tegemoet. (..) Londenaar is hij. Vraagt, waar liggen de Duitschers? Onderhoudt zich met zuster Mieke. Haar klamp hij aan. Zij moet mee, naar zijn colonel.

Mee? Doet Mieke, verbluft. Waarom?

Order, zegt hij laconiek.

Mieke protesteert: ik ben voor mijn werk uit. Moet iemand begraven.

Dat kan die priester wel met den jongen die de kist kruit. Trouwens het is maar voor een ogenblik. De colonel vertoeft niet ver van hier. Een mijl misschien, Stap in. Ik breng u hier weer terug.  ’

Zuster Mieke wordt in het hoofdkwartier van het regiment door de kolonel verhoord. Na enkele dagen mag ze terug naar Nuland.

6 oktober 1944

Op vrijdag 6 oktober rijden de Britten in hun Honey tank (met daarin, naast luitenant Warrington, ook soldaten Dennis Thomas,  P. Norman en D. Scoular) om half zes ‘s ochtends naar café Witlox. Daar horen en voelen ze een zware explosie. Hun tank is geraakt door een Duitse Panzerfaust. Ondanks dat hij gewond is, slaagt Michael er in uit de tank te springen en aan de zuidkant van de Rijksweg tegenover het café een sloot in te duiken. Soldaat Scoular, met de koptelefoon van zijn  radio nog op, is bij hem. Ze proberen richting Geffen te ontsnappen. Michael en soldaat Norman worden opgepikt door een pantserwagen (Scout car) en vervoerd naar het hoofdkwartier. Soldaat Scoular is nergens meer te zien. In het hoofdkwartier brengt Michael verslag uit aan zijn kolonel. Daarna  worden hij en Norman geëvacueerd naar het veldhospitaal en behandeld aan hun verwondingen. Michael heeft brandwonden in zijn gezicht, het haar aan de rechterkant van zijn gezicht is weggebrand en hij heeft verwondingen aan zijn benen, waaraan hij geopereerd wordt.

Soldaat Dennis Thomas slaagt er niet in te ontsnappen. Nadat hij vermoedelijk even buiten kennis is geweest, klimt hij met veel moeite uit de tank en strompelt café Witlox in. Hij bloedt uit een forse wond bij zijn heup. Terwijl hij daar zit, ziet hij hoe Duitse soldaten in de Honey tank klimmen om er spullen als proviand en sigaretten uit te roven Tot zijn schrik ziet hij dat de Duitsers daarna een ander vertrek van café Witlox binnengaan. Hij bekijkt zijn ernstige verwondingen, ziet dat er geen mogelijkheid is om te vluchten en besluit zich over te geven. Na een verhoor in mogelijk een kelder van het gemeentehuis wordt hij per motor en zijspan naar een hospitaal in Dordrecht vervoerd en geopereerd. Nadat hij hersteld is, wordt hij naar een krijgsgevangenkamp in Duitsland overgebracht. Achteraf blijkt dat ook soldaat Scoular gevangengenomen is.

Bevrijding en periode na de oorlog

Op zondagmorgen 22 oktober 1944 wordt Nuland door de geallieerden bevrijd.

Dennis Thomas keert na de bevrijding vanuit het krijgsgevangenkamp in Duitsland terug naar Engeland. Michael Warrington gaat geneeskunde studeren, emigreert na zijn afstuderen naar Canada en wordt arts in een ziekenhuis in Vancouver.  Hij denkt nog vaak terug aan de oorlog. Vooral de uitspraak van zuster Mieke (‘Door jullie is een jongen om het leven gekomen.’),  spookt regelmatig door zijn hoofd. Hij besluit uit te gaan zoeken wat er toentertijd  gebeurd is en schrijft de burgemeester van Nuland in 1980 een brief. Het lukt echter niet om de plek te vinden waar de gebeurtenissen in 1944 plaatsvonden. Michael kan het voorval  niet vergeten en komt in 1984 opnieuw naar Nuland. Dit keer wordt Frans van Nistelrooij gevraagd met hem het dorp door te lopen om de plek van het voorval te zoeken Ook wordt de Heemkundewerkgroep ingeschakeld. Via  grondig onderzoek en een bezoek van twee leden van de werkgroep aan het Imperial War Museum in Londen, kunnen ze achterhalen wat er nu precies op die drie dagen in oktober 1944 gebeurd is.  Ze vinden o.a. een foto van de beschoten Honey tank van Michael Warrington. Van Piet de Veer (familie van Martinus) hoort hij dat de omgekomen jongeman, Martinus (Tien) de Veer, niet op 4 oktober, maar al op 3 oktober 1944 om het leven gekomen was. Terwijl hij koeien zat te melken, werd hij getroffen door een Duitse granaat, afgevuurd vanaf de Kruisstraat. Omdat Warrington met zijn eenheid pas op 4 oktober in Nuland aankwam, kon hij nooit betrokken zijn geweest bij de dood van deze jongen.  De vraag die veertig jaar in Michaels hoofd had rondgespookt, is beantwoord. Het is een grote opluchting voor hem.

In oktober 1989, precies vijfenveertig jaar na het gebeuren in Nuland, ontmoetten Michael Warrington en zuster Mieke elkaar opnieuw. Ook Dennis Thomas is overgekomen uit Engeland. Op 6 oktober 1989 staan beiden om half zes ‘s ochtends op om een wandeling te maken naar de plek waar het 45 jaar eerder allemaal plaatsvond.  Als dank aan de inwoners van Heike en Nuland, bieden Michael Warrington en Dennis Thomas hen een plaquette aan. Deze hangt nu in de kamer van de Heemkundewerkgroep. Na afloop van Frans van Nistelrooij’s presentatie aan de leerlingen, bewonder ik de houten plaquette aan de muur met de vier namen van de ‘Desert Rats’ die begin oktober 1944 heikele dagen meemaakten in Nuland.

Tenslotte

Ik wil  Frans van Nistelrooij en de Heemkundewerkgroep Nuwelant heel hartelijk danken voor het delen van deze bijzondere geschiedenis. Om de vraag van Michael Warrington te beantwoorden hebben de volgende mensen zich ingespannen om de benodigde informatie bij elkaar te krijgen en mensen in contact te brengen: Frans van Nistelrooij. Adriaan de Wit, Perry de Wit, Piet van Herpen, Luc van Gent, en Heemkundewerkgroep Nuwelant. Adriaan en Perry de Wit zijn naar het Imperial War Museum in Londen geweest om daar zoveel mogelijk informatie over de betreffende dagen in Nuland te verzamelen. Zij hebben daar o.a. de foto van de kapot geschoten tank van Michael Warrington gevonden.

Luitenant-kolonel Dr. Michael Warrington, geboren op 26 juni 1924 in Londen (GB), overlijdt in Tsawassen (Canada) 2 dagen na zijn 90^e verjaardag op 28 juni 2014.

Bronnen:

• Presentatie “De bevrijding van Nuland en wat eraan vooraf ging” van Heemkundewerkgroep Nuwelant
• Interview Frans van Nistelrooij, 17 april 2024
• Mike van Venrooij. Dorp in oorlogstijd. Nuland 1940-1945. Heemkundewerkgroep Nuwelant
• Verslag van reünie Michael Warrington, Dennis Thomas en zuster Mieke. Frans van Nistelrooij, 1989
• Krantenartikel ‘Eindelijk is de cirkel rond’. Oorlogsveteraan Dr. Michael Warrington 45 jaar na tankgevecht in Nuland. Brabants Dagblad, 7 oktober 1989
• Kopie deel dagboek priester Wouter Lutkie (3 - 5 oktober 1944). Uit: Spoorzoeker Jaargang 2, nummer 5, 1989. Heemkundewerkgroep Nuwelant.