Onlangs zijn wij in contact gekomen met Bertha van den Brink (1928). Zij groeide op in Drielanden aan de Zuiderzeekust, naast de Duitse Stellung Hase. 

Drielanden in vroegere jaren

“De tijd op boerderij De Drielanden vlakbij de Zuiderzeekust kan ik mij nog goed herinneren. Ik woonde aan de Weisteeg 27, samen met mijn ouders, vier zussen en één broer. Ik ben van 1928 en was de jongste van het gezin. Het was een tijd van hard werken, weinig luxe en niet zeuren. Ondanks de schaarste in die tijd hadden wij het, omdat wij een boerderij hadden, toch nog redelijk goed. De eerste jaren van de oorlog, ik was inmiddels 12 jaar, merkten wij weinig van de Duitsers. Wij hoorden op school natuurlijk wel van de Duitse bezetting maar kregen er verder weinig van mee.

De bezetting
Naarmate de oorlog vorderde merkte je dat er steeds meer beperkingen kwamen, maar dat was met name voor de Joden nadelig. Bij ons in Drielanden langs de IJsselmeer kust hadden we eigenlijk best een goede buur aan de Mof. Ze kwamen eieren en melk halen en wij wisten inmiddels wel voor welke je moest oppassen en welke jongens te vertrouwen waren. Bovendien waren de Duitsers die bij ons kwamen vaak soldaten die afkomstig waren van het oostfront. Ze waren niet meer in staat om te vechten omdat ze een dusdanige verwonding hadden opgelopen dat ze niet meer aan het front konden worden ingezet. Wij vonden ze eigenlijk maar zielig.

Het verlies van onze vader
Tot 1943 stond er alleen een waarnemingspost langs de kustlijn. In de loop van het jaar kwam daar verandering in, de Duitsers wilden meer land tot hun beschikking. Alle landerijen tussen onze boerderij en de kust werden in beslag genomen en de boerderij die naast ons stond werd gesloopt. Gelukkig viel die van ons net buiten dit gebied. Wij hadden in die tijd drie onderduikers uit Ermelo op de boerderij. De Duisters wisten er van, maar hielden hun mond. Ze waren maar al te blij dat ze bij ons hun karige rantsoen konden aanvullen. Als dank hielden ze dus hun mond wel. 

In hetzelfde jaar verloren wij helaas onze vader. Hij was met zijn paard bezig toen een Duitse motorrijder onverwacht hard aan kwam rijden. Het beest schrok zo dat het mijn vader een trap tegen zijn hoofd verkocht. Die klap is hem fataal geworden. Mijn moeder, vier zussen, broer en ik stonden er alleen voor. Ondanks dat het ongeluk is veroorzaakt door een Duitser hebben wij hen er eigenlijk nooit de schuld van gegeven. Zulke dingen konden gebeuren en er was geen tijd voor om er lang bij stil te staan. Best gek misschien als je er nu over nadenkt.

Stellung Hase
Door de bouw van de radar en de gebouwen langs de kust kregen wij ook meer aanloop op de boerderij, soms kwamen ze wel twee keer per dag. Vaak namen ze shag en andere dingen mee in ruil tegen melk en eieren die ze ophaalden. Ik weet niet of ik kan spreken van een vriendschap maar ze namen het wel voor ons op als er iets aan de hand was. Zo wilde een landwachter uit Harderwijk, een echte smeerlap, een fiets vorderen. Daar staken de Duisters dus mooi een stokje voor. Nee… kwam niet aan de meisjes van de boerderij! Mijn moeder wilde alleen nooit hebben dat we teveel met de Duisters omgingen of dat we op het terrein van de radar kwamen. Ze was bang dat we zouden worden aangezien voor moffenmeiden en daar na de oorlog de zure vruchten van zouden plukken.

Het eind van de oorlog
Tegen het eind van de oorlog begonnen de soldaten echt honger te lijden. Ze kwamen steeds vaker langs om eten te halen. Inmiddels waren ze ook op de hoogte van de radio die wij verstopt hadden in de schoorsteen van het bakhuis. Ze vroegen ons vaak hoe het er voor stond aan het front en of wij wisten hoe ver de geallieerden al opgerukt waren.

In april 1945 was het eindelijk zover, de bevrijders hadden Ermelo en Harderwijk bereikt. We wisten dat ze steeds dichterbij kwamen want de Duisters waren begonnen met het opblazen van de gebouwen en radars.

Voordat de Duitsers vertrokken kwamen twee van hen persoonlijk afscheid nemen. De één was kleermaker en heeft mij zijn schaar gegeven. Ik knip er elk jaar de graskanten van het gazon nog mee.’

Wij willen Mevrouw Van den Brink bedanken voor het delen van haar herinneringen. Stellung Hase heeft veel teweeg gebracht in de omgeving van Ermelo en Harderwijk, hierover later wellicht meer. Daarnaast zijn door de radar veel geallieerde vliegtuigen onderschept en vervolgens neergeschoten op weg naar droppingszones voor het verzet of Duitse steden.

Meer informatie over dit laatste is te vinden op www.luchtoorlog.net (dank voor de informatie) en op de website van de Oudheidkundige vereniging in Ermelo. Peter Yska heeft een reeks publicaties verzorgt over dit thema.