Door: Jaap van Rossum

25 februari 2021 is het precies 80 jaar geleden dat in Amsterdam de Februaristaking uitbrak. Mijn vader, Piet van Rossum, die over de Tweede Wereldoorlog een dagboek bijhield, beschrijft daarin wat hij die dag meemaakte. Hij woonde tussen 1929 en zijn dood in 1982 in de Rivierenbuurt, Amsterdam Zuid. Delen van zijn dagboek heeft mijn vader voorgelezen en op geluidsband opgenomen. Zo ook de fragmenten die over de Februaristaking gaan.

Geluidsfragment 1: 25 februari 1941 ’s morgens https://drive.google.com/.../1Yeg9udW0pfMCamYx.../view... 

In het eerste geluidsfragment vertelt hij hoe die dag begon met de ziekenhuisopname van zijn vader, die weer eens was overvallen door een ernstige maagbloeding. Om zijn vader te kunnen begeleiden naar het ziekenhuis, spoedde hij zich eerst naar zijn werkgever, Drukkerij en Uitgeverij J.H. Debussy in de Rustenburgerstraat (Amsterdam Oud Zuid), om die dag vrij te vragen. Daar aangekomen werd hij geconfronteerd met iets wat in die dagen als volstrekt onmogelijk werd gehouden: er was een werkstaking uitgebroken en wel een die gericht was tegen de anti-Joodse pogroms die in de voorafgaande dagen in de binnenstad van Amsterdam hadden plaatsgevonden. Weer thuisgekomen, kwam al snel de ziekenwagen voorrijden en begon een angstige en onrustige tocht van de Jekerstraat naar het Wilhelminagasthuis, waarbij in de ziekenauto het inmiddels ontstane oproer in de stad duidelijk te horen was; er werd overal geschoten en er ontploften handgranaten. 

Geluidsfragment 2: 25 februari 1941 ’s middags https://drive.google.com/.../1Yeg9udW0pfMCamYx.../view... 

Toen mijn vader ’s middags weer teruggekeerd was in de Jekerstraat, moest en zou hij weten wat er in de buurt allemaal aan de hand was. In het tweede geluidsfragment vertelt mijn vader hoe hij, voor hij er zelf goed en wel erg in had, betrokken raakte bij een grote rel op het kruispunt Amstellaan*/Rijnstraat. Een menigte probeerde daar een tramwagen die tegen de zin van de stakers toch uitgereden was te stoppen en letterlijk uit de rails te krijgen. Aanstormende en van het nodige schiettuig voorziene Grüne Polizei maakte korte tijd later een abrupt einde deze actie. Mijn vader wist ternauwernood aan het plotseling ontstane strijdgewoel te ontsnappen en via allerlei omwegen weer veilig naar huis terug te keren. 

Geluidsfragment 3: 12 mei 1941 https://drive.google.com/.../1_A9l5PNI8mWbo5qV9Fs.../view...

Aan de Februaristaking zat nog een onaangenaam staartje. In het derde geluidsfragment vertelt mijn vader hoe bijna drie maanden later, op 12 mei 1941, Fa. Debussy werd vereerd met een bezoek van enkele Duitse autoriteiten die toen nog steeds met grote ijver op zoek waren naar de aanstichters van de staking in februari. Het gehele personeel werd verhoord en uiteindelijk moesten twee werknemers het ontgelden; zij werden ter plaatse gearresteerd en een van hen, boekbinder Wout, zou nooit meer terugkeren. Zijn vrouw bleef zonder enige vorm van inkomen achter. De collega’s schoten echter uit solidariteit te hulp.

*Thans: Vrijheidslaan