'Als de SS-er kwam, sloot moeder mij op, of bond ze me vast op zolder. Ik had dus in navolging van oma een hekel gekregen aan die man en liet dat duidelijk merken. Een keer heb ik mezelf daarboven los kunnen maken. Ik ben toen, ondanks mijn hoogtevrees, via de dakgoot naar een ander slaapkamerraam gelopen.'
Door: J. (Sjef) Smeets

Op 28 november 2022 haalden wij in Eindhoven herinneringen op bij mevrouw Miep Lukkesen-Brouwers, op 18 september 1936 geboren in Lepelstraat (tegenwoordig een dorp in de gemeente Bergen op Zoom). Zij was het tweede van vijf kinderen in het gezin. 

Bij het begin van ons interview verwijst Miep bewust naar wat in 1933 gebeurde. In dat jaar overleed zowel haar vaders’ moeder als ook zijn broer. Dat was weliswaar nog “ver” voor de oorlog. Deze trieste voorgeschiedenis is echter, hoe onverklaarbaar ook, een van de onuitwisbaar indrukwekkende invloeden op Mieps’ leven geweest en altijd gebleven. Toen moest de oorlog dus nog beginnen. (Nog maar kort geleden heeft Miep een mooie gedenksteen op het oude graf in Lepelstraat laten plaatsen).

Dan gaan we nu naar 1940-1945.
Zoals Miep later vernam, is haar andere oma (van moeders kant) in het begin van de jaren veertig al in Kamp Vught terecht gekomen. Zij is daar weer uit kunnen geraken op voorspraak van de in het dorp werkzame kapelaan Smits. Oma had het hart op haar tong en kon niet tegen oneerlijkheid. Dus toen er regelmatig een Nederlandse SS-er in huis kwam, nota bene een neef van Mieps’ vader, verzette oma zich daartegen. En in haar kielzog deed ook Miep dat. Zeker toen later bleek dat hij voor haar moeder kwam. 

Oma had zelf dertien kinderen, maar was ook een soort vluchtoord voor Miep. In 1944 moest oma weer naar kamp Vught. Maar toen is zij naar een zus gevlucht in de Wouwse Plantage (gemeente Roosendaal). Overmand door alle spanning en onmacht heeft zij zich daar in de buurt verdronken. Daarom mocht ze echter van de kerk niet “in gewijde grond begraven worden”. Gelukkig hebben opa en dezelfde kapelaan Smits dat toch kunnen bewerkstelligen. 

Miep zegt dit allemaal als kind bewust te hebben beleefd. Ook omdat ze op school, om wat er met oma gebeurd was, werd nagejouwd: “Verzuipt oe eigen ok mar”.

Als de SS-er kwam, sloot moeder mij op, of bond ze me vast op zolder. Ik had dus in navolging van oma een hekel gekregen aan die man en liet dat duidelijk merken. Een keer heb ik mezelf daarboven los kunnen maken. Ik ben toen, ondanks mijn hoogtevrees, via de dakgoot naar een ander slaapkamerraam gelopen. 

Op een gegeven moment werd ons huis beschoten, waardoor de schoorsteen eraf viel. Ik kreeg een stuk daarvan op mijn hiel, maar de verwonding viel mee.Op school moesten we oefenen om snel onder de bank te duiken als er weer eens alarm was. 

Ik stond ook eens te kijken hoe de klokken werden afgevoerd, nadat de kerk van Lepelstraat door de Duitsers was opgeblazen. 

Zoals velen deden, zaagde ook vader bomen klein om het huis te verwarmen. Om een mij onbekende reden werd vader op een gegeven moment opgepakt door de Duitsers en naar de Scheveningse Koepelgevangenis overgebracht. Hij zou naar Duitsland vervoerd worden. Maar een hoge Duitse militair benoemde vader tot misdienaar in de gevangenis en daarom mocht hij hier blijven. 

Intussen waren Duitsers bij de familie ingekwartierd. Toen die begrepen dat de oorlog verloren was, bedronken ze zich liederlijk. Een van hen werd toen door zijn kameraden zelfs aan zijn galgen (bestemd om zijn broek op te houden) aan de waslijn gehangen. Ik stond erbij en moest ernaar kijken. 

Bergen op Zoom is bevrijd op 27 oktober 1944. De Engelsen lagen daarna in onze hof. We haalden er als kind “smoke” voor papa en snoep voor ons zelf.

Dit verhaal hebben we ook op onze facebookpagina geplaatst. Zie hier de reacties op dit verhaal.